Door Adelinde van der Haar
De eerste feminist, ze heeft vast een broek aan, een dolle leus over het ongeboren leven op
haar blote buik, meer haar onder haar oksels dan op haar hoofd en ze heet Mina. Dat is het
beeld dat wij vaak hebben van feministen. Hoewel veel feministen zich vandaag de dag flink
afzetten tegen Bijbelse principes en niets te maken willen hebben met God noch gebod,
hoeft feminisme niet in te gaan tegen Gods bedoelingen met Zijn schepping. Ik stel u dan
ook graag voor aan de eerste feminist: Christine de Pizan. Afgelopen jaar heb ik voor mijn
studie onderzoek gedaan naar deze vrouw en kwam ik tot de ontdekking dat het opnemen
voor de positie van de vrouw in de samenleving juist een Bijbelse roeping kan zijn.
Wie was Christine de Pizan?
Christine de Pizan (ca. 1364 – ca. 1430) was een Franse schrijfster en filosofe van
Italiaanse afkomst. Ze wordt beschouwd als een van de eerste bekende vrouwelijke auteurs
in de westerse literatuurgeschiedenis. Ze leefde en werkte aan het hof van de Franse koning
Karel VI en schreef zowel in proza als in dichtvorm. Ze begon met haar carrière als
schrijfster na het overlijden van haar man om zo haar gezin te kunnen voorzien in
onderhoud.
Deze beroepskeuze was voor een vrouw in de middeleeuwen vrij uniek: schrijvers werden
gezien als intelligent en wijs, terwijl vrouwen in de middeleeuwen vaak werden neergezet als
minderwaardige schepsels. Deze opvatting was geworteld in religieuze, culturele en
wetenschappelijke overtuigingen van die tijd. Religie speelde een grote rol in het bepalen
van de status van vrouwen. Bijbelverhalen zoals de zondeval werden gebruikt om te
beweren dat vrouwen van nature zwakker en meer geneigd tot zonde waren.
Theologen, filosofen en andere schrijvers benadrukten dat vrouwen onderworpen moesten
worden aan mannelijke autoriteit. Vrouwen zouden namelijk verleidelijk en moreel zwakke
wezens zijn die mannen in zonde konden brengen. Zelfs ridderlijke literatuur, die vrouwen
soms verheerlijkte, plaatste hen vaak in een passieve en afhankelijke rol, waarin ze
voornamelijk dienden als objecten van mannelijke aanbidding en bescherming.
Christine de Pizan was een gelovige vrouw en ervaarde haar vrouw-zijn dan ook als een
straf van God. In haar werk ‘La Cité des Dames’ 1 schrijft ze hierover. Ze schreeuwt het uit tot
God: “Waarom hebt u mij gestraft dat u mij als vrouw geboren heeft doen worden?” Het
wordt duidelijk dat ze er in eerste instantie van overtuigd is dat God de vrouw beter niet had
kunnen scheppen gezien de vrouw al het goede kapot lijkt te maken. Dan neemt het verhaal
een bijzondere wending: God verschijnt namelijk aan haar in een visioen.
God als vrouw?
Gods drie-eenheid wordt in dit visioen gerepresenteerd door drie goddelijke vrouwen:
Raison, Droiture en Justice. Zij overtuigen De Pizan dat vrouwen geen mis-schepsels zijn
maar waardevol, intelligent en deugdzaam. De vrouwelijke drie-eenheid geeft talloze
voorbeelden van bijzondere vrouwen die een cruciale rol hebben gespeeld in Gods plan met Zijn schepping zoals koningin Esther, Maria en de vrouwen bij Jezus’ graf, en ook zou Karel
de Grote zich hebben laten dopen door het aanhoudende gebed van zijn gelovige vrouw.
Deze inspirerende voorbeelden van vrome vrouwen vormen samen het fundament waarmee
De Pizan een stad moet bouwen: de ‘Stede der Vrauwen’, een afspiegeling van Augustinus’
‘De Civitate Dei’.
Gods verschijning aan De Pizan inspireert haar om morele en ethische kwesties te
bespreken en om vrouwen te verdedigen tegen de misogyne literatuur en opvattingen van
haar tijd. Hoewel ik mezelf nog niet zo snel op de dam zie schreeuwen met een blote buik,
inspireert De Pizan mij wel om te kijken naar wat de Bijbel daadwerkelijk zegt over de vrouw
en haar rol in de samenleving, los van allerlei cultureel bepaalde vooroordelen. Het laat me
zien dat God me als vrouw heeft geschapen met allerlei passies en ambities, een karakter
en een gevoel: ik ben meer dan alleen een wandelende baarmoeder. Als de SGP dat
werkelijk serieus gaat nemen, ben ik met liefde de laatste feminist!
